Kwas foliowy to rozpuszczalna w wodzie witamina z grupy B. Jest niezbędna do syntezy DNA, prawidłowego podziału komórek i tworzenia krwinek czerwonych. Po raz pierwszy został wyizolowany w 1931 r., a zsyntezowany chemicznie w 1943 r. Od lat stanowi kluczowy składnik suplementów oraz wzbogacanych produktów spożywczych. Jest szczególnie ważny i polecany dla kobiet w ciąży.
Korzyści suplementacji
- Profilaktyka wad cewy nerwowej
Przyjmowanie 400 μg kwasu foliowego dziennie od momentu planowania ciąży do 12. tygodnia zapobiega wadom cewy nerwowej u płodu w ponad dwóch trzecich przypadków.
- Obniżenie poziomu homocysteiny i ochrona układu sercowo-naczyniowego
Suplementacja folianami zmniejsza ryzyko udaru i ogólne ryzyko chorób układu krążenia. Największe korzyści obserwuje się u osób z wyższym wyjściowym poziomem homocysteiny.
- Wspieranie zdrowia mózgu
Wysoki poziom homocysteiny wiąże się z przyspieszonym spadkiem zdolności poznawczych. Obniżenie jej stężenia przez kwas foliowy może sprzyjać ochronie przed demencją i pogorszeniem funkcji mózgu.
Zagrożenia i efekty uboczne
- Maskowanie niedoboru witaminy B12
Duże porcje kwasu foliowego (>1 mg/dobę) mogą poprawiać obraz krwi. Potrafią w ten sposób ukryć niedokrwistość megaloblastyczną z niedoboru B12 i opóźnić diagnozę neuropatii.
- Potencjalny wzrost ryzyka nowotworów
Dane z kilku badań sugerują nieznacznie wyższe ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory u osób przyjmujących duże dawki folianów. Wnioski nie są jednak jednoznaczne i wymagają dalszych badań i analiz.
- Nadmierne stężenie niezametabolizowanego kwasu foliowego (UMFA)
Przy dużych dawkach kwas foliowy może się kumulować we krwi w formie niezametabolizowanej. W badaniach in vitro i niewielkich próbach koreluje to z obniżoną aktywnością komórek NK (kluczowych w obronie immunologicznej).
Kwas foliowy nie tylko dla kobiet w ciąży
Kwas foliowy to nie tylko wsparcie dla kobiet w ciąży. U mężczyzn pełni równie ważne funkcje i może przynosić konkretne korzyści:
- Redukcja homocysteiny i ochrona układu krążenia
Podobnie jak u kobiet, u mężczyzn wysoki poziom homocysteiny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych. Suplementacja folianami obniża homocysteinę, co sprzyja zachowaniu elastyczności naczyń i zmniejsza ryzyko nadciśnienia czy miażdżycy.
- Wsparcie syntezy DNA i podziału komórek
W każdej tkance, także w szpiku kostnym czy mięśniach, kwas foliowy jest niezbędny do produkcji nowych komórek. Dzięki temu wspomaga regenerację tkanek i utrzymanie
prawidłowego metabolizmu.
- Poprawa parametrów nasienia
Badania wskazują, że odpowiedni poziom folianów w organizmie koreluje z lepszą koncentracją plemników, ich ruchliwością i niższym odsetkiem uszkodzeń DNA. Dzięki temu może wspierać męską płodność.
- Wsparcie układu nerwowego i nastrój
Foliany wpływają na syntezę neuroprzekaźników (serotoniny, dopaminy). Uzupełnienie ich niedoboru bywa
- Profilaktyka anemii
Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego jest rzadziej diagnozowana u mężczyzn. Jednak dbałość o optymalny poziom witaminy B₉ wspomaga produkcję krwinek czerwonych i zapobiega objawom przemęczenia, osłabienia czy bladości skóry.
Ciekawostki o kwasie foliowym
- Nazwa pochodzi od łacińskiego folium (“liść”), gdyż witamina występuje obficie w zielonych warzywach.
- Pierwsze zastosowania: już od lat 40. XX w. stosowano go w leczeniu niedokrwistości megaloblastycznej; później badano przeciwnowotworowe właściwości folianów.
- Wzbogacanie żywności: wprowadzenie obowiązkowej wzbogacania mąki kwasem foliowym w USA (1998) zmniejszyło częstość wad cewy nerwowej o 30–50%.
- Pojęcie DFE: “dietary folate equivalent” uwzględnia różną przyswajalność folianów z diety (50%) i kwasu foliowego (85%) – 1 μg kwasu foliowego przyjmowanego z pożywieniem = 1,7 DFE.
- Fluorescencja: folian wykazuje zielonkawą fluorescencję pod wpływem promieni UV. Jest to wykorzystywane w badaniach analitycznych.
Kwas foliowy – Podsumowanie
Suplementacja kwasem foliowym (zwykle 400–800 μg/dobę) przynosi wymierne korzyści. Od profilaktyki wad cewy nerwowej po wsparcie układu sercowo-naczyniowego i neurologicznego. Należy jednak przestrzegać zalecanych dawek (UL=1 000 μg/dobę). Warto także zwrócić uwagę na możliwość maskowania niedoboru witaminy B₁₂ oraz kumulacji form niezametabolizowanych. Przyjmowanie suplementów warto skonsultować z lekarzem, zwłaszcza w przypadku przyjmowania leków czy schorzeń przewodu pokarmowego.
